Hunta rimanakuy Mamallakta Tantanakuy paktalla kay rikuywan, ñawpak yuyay Orgánica para el Desarrollo Económico y Sostenibilidad Fiscal tras la Pandemia Covid-19 Kamachik chimpapuraykunawan kallarirka. Kamachiy killkak Francisco Jiménez, Desarrollo Económico Minkashka llankaywillayta rurashkata wanayta katik, kay rikuchikuna maskan kullki llankay kutin sinchiyachinapak hatun killkillankay puchukay tantalla paktachishpa; tukuy kullkikancha charirayanallapi paktalla kullki yallichi tiyachun; paktalla yanapay llakta atichikuna tiyachun.
Kamachiy killkak yuyarirka kay unkuykuna hatun kullkikunata sinchita pacha llakichirkakuna, kay 7,3% chayshina 10,9% del PIB paktachikuna chayashka. “Mushuk mamallakta pushak 7 hunu dólares llaki kullki uriyashkakunata chaskirka maypika 2009 watamanta shamunkuna, shinapash, chunka kimsa watakunata Mamallakta watakunapi yaykuk kullkikunata yalli pacha hapishkakuna, maypika yanakuri alli katuykunata hapishkakuna”, riksichirka.
Ñawpak yuya shunku awkikkuna
May alli ñawpak yuyay tiyashkata Jiménez riksichirka, chaykunami kan: shuklla alli huchakullkita hatun imakuna charimushka huchay yallichi, shinapash shuktak llaktakunata mamallakta kullki sinchiyachita tankanapak nirka. 6 waranka runakuna (0,07%) uriyashka llankaykunata sinchiyachishpa katikkuna kan, 2022 watapi chay huchayta yallichinkakuna. “Mana mayhan shuk charimushkamanta urilla shuk hunu dólares kullkita yallichi, shuk uri ishkay hunu sawarishka llaktayukkuna, yallichinapak tiyanchu”, riksichirka.
Paktalla kati llaktayukkunappi riksichirka, kay ishkay watakuna, mamallaktamanta hatun llankaywasikuna (hatun charimushka kay chusku hunu kullkikunata) shuk akllashka huchakullkita yallichinka, 2.300 llankaywasikuna uriyashka yallichinka, shinapash, kay 3,1% shukkunaka 2020 watapi paktachishkakuna.
Chikanrunapak churashkakullki mitakullki yallichimanta, sukpalla kullkita tukuchita anchuchimanta willan paymanta chikanrunakunapak yalli kullkikunata charishkamanta churashkakullkita uriyachinkuna nishpa willarka.
Paktalla rikuykunapi, kamachiy tantanakuy nirka, ñawpak yuyay yankita rurarka, paypura: 31.630 hunu dólares kullkikunata yaykuchi watanti watanti maru allichi shinapash kutishuk mushuk mitachi kullkita kay 37% shukkuna 100.000 waranka dólares kullkikunata chaskik. Saywa chikanrunapak kullkita tukuchi 10.000 waranka dólares kullkikunata churarka, imashina shuktak kullki uriyachishpa hapi churashkakullkita uriyachinapak. Mayhan kullkita llankaymanta hapimi kanka kay 2.500 hunu kullkikunata hapi kay mushukyachikunawan mana nima llakita charinkachun.
Chaymanta, Jiménez, kay sirmachik antawakuna, kumikuna, wawa siki pacha, chakikllapintu, killa paktaypi yawarta urmachi, sinka pillurina, sami aisana llikakuna, unkuymanta hampi; tukuy chawrakuna chapushka yakuhawri apamuy, kawsay chawra, chikan waksi; chakrawiwakamaykunata ruranapak allpakunata mañay yuyari; ista achikllaktakunapak samarina uku kay 0% IVA shukpalla chanimarukunata charinka nirka.
Chaymanta rimarka ICE llikata anchuchichun riman, kay willi willi hillay chikan runakunapak chayshina llankaywasikunaman, llankay hillay, kunuchi llika shinallatak makiwan yakukunata kunuchi ruray kay waksi llikawan llankay shinapash shuktak ICE kullki yallichita wiñachichun, pukputupu hayak yakumanta allichishpa kullki hapi patachun, maypika kay 13.08 dólares kullkita cerveza kapukamakman paktachichun, chunka dólares kullki shuktak hayak yaku upyayta paktachinapak chayshina 1.5 dólares llakta hayak yakunaman yallichinaman nishpa paktalla riksichirka.
JLVN/pv/gu-k
