Kay Código de Organización Territorial, Autonomía y Descentralización kamachiy mushukyachina killkawanka, markapi llakta pushakkunaman mushuk paktariwan llankaykullkita chayachinapak llakta allpa kilómetros tupukunata, llaktapi mashna ñankuna ruranapak rikuchishkata shinallatak maykama paktarinatapashmi kimichishkakuna kay yuyaykunatami Mamallakta Tantanakuy shukniki rimanakuypi riksirkakuna. Kay kamachiywanka 17 puncha kulla killa 2021 watapi mamakamachiyta mushukyachishka paktarinatami yanapanka, kaypika llankaykullki chayachinapak mushuk hillayknatami kimichin.
Diabetes unkuy rikunapi yanapak kamachiy killka shukniki rimanakuyta yallirka
Mamallakta Tantanakuypi kay Ley de Prevención, Protección y Atención Integral de las Personas que padecen Diabetes kamachiy mushukyachina killkata shukniki rimanakuypi riksirkakuna, kay kamachiywanka unkuyta harkanapak shinallatak ukushka ayllukunata yanapanapakmi llaktapi hatun ruraykunawan rikuranka. Kay kamachiyka Ecuador llakta ayllukunapak ashtawan llakichik unkuyta harkanapak, rikuranapak, shinallatak unkushkata yanapanapakmi kan. Kamachiyka unkunkuyta harkanapak tawka ruraykunata chayachinapak mañan, ashtawankarin wakllirinalla ayllukunaman, runa llaktakunaman, runa ayllu llaktakunamanpash utkashpa ruraykunata chayachinapak rikuchin.
GAD pushakkunaman llankaykullkita chayachinapak kamachiy killkata shukniki rimanakuypi riksishpa puchurkarka
Mamallakta Tantanakuy shukniki rimanakuypimi kamachiy rurana killkawan tawka kamachiy mushukyachinata riksishpa allichirkakuna. Kay mushukyachishka kamachiyka Chikanyashpa Llakta Pushak (GAD) tantanakuykunaman tukuypacha nakashpaka wakinpilla chayachina llankaykullkita utkashpa chayachinapakmi rikuchin, shinallatak llankaykullki mashna chayanata, paykunamantak, paymantatak chayachinapakmi rikuranka. Kamachiy killkawanka llaktamanta kullkiwasimi killa puchukanapak pichka puncha ñawpa Banco Central del Ecuador kullkiwasiman mashna kullki paktashkata, chaypachalla chayachina kashkatapash rikushpa chayachinka, shinallatak kallarik killapak pichka kallari puncha ukupimi Cuenta Única del Tesoro yuypaymanta chikanyashka llakta pushakpak yupaykunaman tukuy kullkita chayachinka.
Mamallakta Tantanakuypi Llakta pushakta llukshichinapak mañayta sinchitami rimanakurka
Achkata rimanakushka kipa, kimsa kutin tantanakuypi, 109 kamachi killkakuna rimarishka washa, Mamallakta Tantanakuyka Llakta pushakta, llakta ukupi hatun llaki shinallatak llaktay waklliriy tiyan nishpa, Mamakamachiypak 130 niki, 2 yupay killkata katishpa, Ley Orgánica de la Función Legislativa (LOFL) kamachiypak 51 niki killkapi rikuhishkata katishpa llankaymanta llukshichinata mana arinirkakunachu. Rimanakuy puchukashka kipami, Mamallakta Tantanakuyta pushak, Virgilio Saquicela kamachi killkakka, Fernando Cedeño kamachi killkak chayachishka yuyarinakushka killkata apushitayman kayachirka, kay killkapika LLakta pushakta Mamakamachiypak 130 niki, 2 yupay killka, Ley Orgánica de la Función Legislativa (LOFL) kamachiypak 51 niki killkapi rikuhishkata katishpa llankaymanta llukshichinapakmi mañakurka, kay mañayka 80 ari, 48 mana, shinallatak iskun mana apushitaykunatami chaskirka.
Mamallakta Tantanakuyta pushakka Llakta pushakta shinallatak Conaie tantanakuytapash rimanakuyman kayachirka
Kay hunkaypimi Mamallakta Tantanakuyta pushak, Virgilio Saquicela kamachi killkakka, Llakta pushakkunata shinallatak Conaie tantanakuy pushakta, shukta tantanakuy pushakkunatapash, llaktapi atirinakuyta allichinapak rimanayman chayachirka. Mamallakta Tantanakuyta pushakka rimanakuyman chayamushakamanta yupaycharkami, shinami Ecuador llakta pakta alli kawsayman chayashun nirkami. Kay rimanakuymanka Ministro de Gobierno, Llakta pushakpak Secretario Jurídico de la Presidencia de la República, Secretario General de la Administración Pública; shinallatak CONAIE, FEINE, Ecuarunari, Fenocin y Confeniae tantanakuyta pushakkuna, Consejo Nacional Electoral, Función de Transparencia tantanakuy pushakkunapashmi chayamurkakuna, paykunaka Mamallakta Tantanakuyta pushak, Virgilio Saquicela, kay rimanakuyman kayachishka allimi nirkakunami.
Mamallakta Tantanakuyka Llaktapi Atirinakuyta allichinapimi sinchiy llankarka
Kay ministros de Interior shinallatak de Defensa Nacional Llankaywasi pushakkunami Mamallakta Tantanakuypi llaktayuk atirinakuyman Confederación de Nacionalidades Indígenas (Conaie) shinallatak suktak tantanakuykunapash kayachishkamanta harkanapak imalla paktarikunawan chayakushkata willarkakuna. Mamallakta Tantanakuyka Garantías Constitucionales Minkarishkata Llankaywasi pushakkunata kay atirinakuypi imashina llankakushkata ñawinchichun llaktay chaparayta paktachunman mañarka. Kayllamantatak rimanapakmi Director del Centro de Inteligencia Estratégica pushakpash Garantías Constitucionales Minkarishkaman chayamurka. Chaykamaka, Protección Integral a Niñas, Niños y Adolescentes Minkarishkapika, Socorristas por la Paz runakuna, shinallatak Coalición Social contra el Abuso Sexual a Niñas, Niños y Adolescentes tantanakumanta ayllukunami kay atirinakuypi imalla llakikuna, wakllirikuna rikushkata willarkakuna.
Ñawinchiy, Llaktay Chapaypash Mamallakta Tantanakuypika mana harkarinchu
Juan José Morillo, kay Consejo de la Judicatura tantanakuypi rimarik runami, Ñawinchina Minarishkaman kay Teleamazonas karurikuchiypi willachishka, kamaywasipi shinallatak mañaykunapipash rikurishka nishkamanta ñawirinaman chayamurka.
Kay Pluripartidista Ad Hoc Minkarishkapika Mamallakta Tantanakuypak ishkayniki kipapushak, Yeseña Guamaní kamachi killkakta huchachishka mañaytami riksishpa katikun, riksichishkata shinallatak willaykunatapashmi chaskirkakuna. Ashtawanka tawka kamachi killkakkuna willaykunata chayachinapak mañaskatapash arinirkakuna.
Lllakta pushak, Guillermo Lasso, llankaywillay chayachishka killkata, Régimen Económico Minkarishkapi riksishpa katikunkuna, chaypakmi tawka llaktapak shukllapak pushakkunapash willashkata uyarka, shinallatak llaktayukkunapashmi chayamurka.
Kay Ministro de Relaciones Exteriores y Movilidad Humana llankaywasi pushakkunapash Transparencia y Participación Ciudadana Minkarishkaman chayamurkakuna, kaypimi ista llaktakunawan makipuray imashina paktakushkata willarkakuna.
Kay Educación Minkarishkaman Darwin Ramírez runa, Asociación de Docentes Fronterizos tantanakuy pushakmi chayamurka, payka San Lorenzo kiti, Esmeraldas markapi yachaykunapi imalla illashkatami riksichirka.
Kamachiy rurana killkataka llaktayukkunawanmi allichinkuna
Kay Justicia minkarishkamanka Quito kitipak 28 shinallata 39 Notarios kamak runakunami chayamurka, paykunaka Ley Notarial kamachiy mushukyachina killkapak yuyaykunatami chayachirka, kay yuyaykunaka shukniki rimanakuypak llankaywillaypimi kimichishka kanka.
Kay Código de Ambiente kamachiy mushukyachina ukupika kitipi kawsak wiwakunapak hayñita sumaychachunmi mañan; shinallatak, tawka kamachiy mushukyachishkawanka pachamata rikuranata yachanapak shinallatak tinkirishka llakichiymanta rakirinatapash mashkakun, kay Biodiversidad Minkarishkamanmi Organización Patitas Callejeras tantanakuy, Biblián kitimanta tawka pushakkuna chayamurka, paykunaka kitipi wiwakunata llakichikpi kamaywan pakta chayanata churachunmi mañarkakuna.
Kay Federación Ecuatoriana de Psicólogos Clínicos tantanakuyta, Asociación Ecuatoriana de Psicología Jurídica y Forense tantanakuyta shinalkatak Fundación Defensa de las Niñas, Niños y Adolescentes tantanakuyta pushakkunami kay Salud Mental kamachiy rurana killka kay Derecho a la Salud Minkarishkapi allichirikukka tukuy hatun rikuytami charina kan, ninkunami.
Kay Ministerio de Salud tantanakuymanta shinallatak Organización Pro Vida tantanakuymanta minkashka ayllukunami Garantías Constitucionales minkarishkataka kay Ley de Gestión de Identidad y Datos Civiles kamachiy mushukyachina killkapika biométrica iñikta charisha katichun mañan, shinami ayllupak shutikunata ama shuktakyachichunka rikuranka nirkami.
Minkarishkakuna kamachiy rurana killkakunapi sinchita llankakunkuna
Kay Educación Minkarishkapika Ley de Educación Intercultural kamachiyta shinallatak Código de la Economía Social de los Conocimientos, Creatividad e Innovación kamachiytapash mushukyachinatami rimanakurkakuna, mushukyachishka kamachiywanka Galápagos suyu llaktapi yachayta sinchiyachinapakmi riksishpa kallarirkakuna. Kipamanka Politécnica de Chimborazo sumak yachanawasipi yachachikkunata kay Ley de Educación Superior kamachiy mushukyachinapak yuyaykunata chayachichunmi uyarkakuna.
Kay Régimen Económico Minkarishkapika Código Monetario y Financiero kamachiy mushukyachinapak chayachishka killkakunata shukllapi tantachinapakmi yuyarirkakuna, kay killkakunapika chay yuyayllamantatak rimakushka nishpami tantachirkakuna, kullki mañanamanta shinallatak manu kullki ashayachinamantapash kay kamachiyta pakta tukuy mushukyachinapi allichina nirkami.
Mikunakunata ama shitanapak shinallatak mikuna sumaychayta paktanapakmi kay Ley de Sanidad Agropecuaria kamachiy mushukyachina killkata allichikunkuna, kay Soberanía Alimentaria Minkarishkapimi shukniki rimanakuypak llankaywillayta arinirkakuna.
Kay Costa-Galápagos suyu llaktakunapi yachayman tikranamanta shinallatak charishpa katinamanta, yachana wasikuna ruramanta, yachanapak kullkichayachinamantapashmi kay Participación Ciudadana Minkarishkapika Ministra de Educación llankaywasi pushak chaypikakpi rimanakurkakuna.
Kay Gobiernos Autónomos Minkarishkapika llakta tawka pushakkunata shinallatak llaktayuk tantanakuy pushakknatami chaskirka, paykunami Código de Organización Territorial, Autonomía y Descentralización (COOTAD) kamachiy mushukyachinapak yuyaykunata chayachirkakuna.
Seguridad Social, istallaktaman purikkunapak, munaymanta yanapakkunapak hayñikunata rimanakuymi Minkarishkakunapi rikurirka
Kay Derecho al Trabajo Minkarishkapika Ley de Seguridad Social kamachiy mushukyachinapak ishkay kamu killkatami riksirkakuna kay kamachiypika Comisión de Tránsito del Ecuador llankaywasimanta samanaman llukshikkunata shinallatak Instituto de Seguridad Social de las Fuerzas Armadas tantanakuy imashina llankay paktarina rikuytapashmi allichirkakuna.
Kay Relaciones Internacionales y Movilidad Humana Minkarishkapika watapi ishkayniki sukta killapi llankanapak ñanpankata shinallatak Ley de Movilidad Humana mushukyachina killkata shukniki rimanakuypi riksinapakmi arinirkakuna.
Fundación wankurimanta shinallatak llaktayuk tantanakuymanta ayllukunami kay Transparencia y Participación Ciudadana, Minkarishkaman chayamurkakuna, paykunaka Ley de Acción Social y Voluntariado en el Ecuador kamachiy rurana killkapak yuyaykunatami chayachinaman shamurkakuna.
PV/cg-k