Awkikay, Tantarinakuy, Tukuypak Kamay Minkashka, Ángel Torres Machuca Tukuylla Ukllakta chaskirka, yanapak kamachik tiksimanta llankaykunata paktachikushkamanta riksichirka, maypika tukuypak kamaykunata sinchiyachinapak yanapankuna. 2020 watapi nirka, hatun unkuy llakichishkamanta, wanachiykunapi chayshina mana wanachiykunapi, 233 waranka paktachikunata kamay wasi chaskirka.
Shukamanta, 2021 kati watapi, 177 waranka kamachikmanta makichurayta, 198 rikushpa makichurashpa katikunata shinapash 2000 ranti ranti wankurishpa yanapaykunata paktachirkakuna nirka, shuwakunata wichkay wasikunapi achka llaki shinapash kamaymanta riksichirka, Tukuylla Ukllak kallari kamay wasi chunka llaki iñukunata shuktak kamay wasi yanapaykunawan riksichirkakuna. “Mashnaykuna llakimi rikurin, llaktayukkunapak amana alli kamay tiyashkamanta, chaymanta, pushakkuna patachikunaman yallina kan”, riksichirkakuna.
Chaymanta, Tukuylla Ukllak llankayta ushaymi kan runakunapak haykikunata tukuy iñukunapi riksichishpa yanapanapak, kikinyari kamachik yanapakushkapi, kullkita mana chari ushaypi shinapash waki manashinapashka kawsaypi shinapash wakcha kawsaypi tiyakkunata mana mayhantapash paykunapak makichuraymanta kullkita kutichi tiyashkamanta yanapayta churashkata rimankuna. Shinapash, karma wanachipi, huchachishkakunapak kamachikkuna shinallatak shuktak yalli llakichishka hatunhuchakunapi, kariwarmi makaykuna, kay iñukunapi Latinoamercia kawsaypi ashalla ukllakkunami yanapankuna
“Maymutsurikunapi hamutana allimi kan Tukuylla Ukllakkunapak llankayka yallishka wanay katikunapi, yachayrurayta harkak mana rimay tiyanchu shinapash pakta taripay katina mana rimaykuna tiyanchu ama llakichita kunkana challapi sakirichun, shinapash kay kamay wasikunapi mana rimay wakllichi tiyashkachu Tukuylla Ukllak Wasimanta, maypika hatun llaki unkuykuna tiyakpi mana sakishkakunachu”, kutinpash riksichirka.
Shinallatak, utkalla pacha llukshirka, tukuy awka runakunapak churaykuna shinapash imakunapash paktana hatun shuwa llakichikunata sinchi chayshina may alli makanapak; “kay arinishkakuna tukuy llaktayukkuna washtawanpash pushakkunapak makichuray yanapaykunawan charina kan, maypika mana awkarunakunapak llankayta washaman sakishpa yalli tiyankachu”, riksichirka.
Shinallatak, kishpichikkuna shinapash wanakuy chaskik mana mayhanpak tukushpa chayshina llankayta rikuchin, tukuylla kamayku paktachi shinapash tukuy pachakunapi; “shuwakunata wichkana wasikuna mana samarina wasikuna shinachu sakirina kan tukuy mana llaki charishkakunata wañuchishpa katinkuna”, riksichirkakuna, chaymanta, Karupi Kikinllatak Kamachik Kamay wasikuna, llaktayukkuna, llankay wasi pushakkunapak yanapaykunawan makichurashpa katishkata rikuchinkuna, llakichik shuwakunata harkashpa makanapak.
Minkashka tantanakuy pushak, Ramiro Narváez, kamay wasikunapak hatun paytaimi kan ishkay chunka sukta willachikunata tukuy kamay wasikunamanta llukchinapak, chay rukuykunawan shuwakuna wichkay wasikunapi llakichishpa katikushkata sinchiyachinapak, shinallatak mana alli kamay llaktayukkunapak tiyashkata, chayshina achiklla yuyaykunata llukchishpa tukuy llakikunata allichinapak nirkakuna.
EG/pv/gu-k
