Allikay Hayñi Minkashka tantanakuyman, Allikay Kamaywasiyuk, Ximena Garzón, Ómicron mushuk unkuy chayshina COVID-19 unkuy waktay wiñarikuna paktamushukamanta shuk paktalla yuyaykunata makapan riksichirkakuna. Shinapash hampi murukunamantapash riksichirkakuna.
Kamaya wasipi llankak chunka achiklla llankaykunapi pandemia hatun unkuymanta Plan Fénix hatun rikuchikunata rikuchishkata riman, paypurakuna, harkay, inkuy waktay rikuy, unkuykunata yanapay, rikuray chayshina taripaykuna paktachinakuna.
Paypak kallari llankaypi yaykushpa kallarishkamanta hatun unkuykuna uriyarkakuna ashtawanpash llaki wañuykunapish uriyarka nirka. Mamallaktapi COVID kipuykunata llukchishpa riksichirka, shinapash kay Ómicron kallari shuk unkuy tiyashkata ñami rikushpa allichikushkakuna, shinapash ama unkuy waktarikuna tiyachunka shuk wasiman churashka alliyanama nirka. Unkuyta hapishka runaka asintomático kan, kay pachakama alli tiyakun nirka, willarkakuna.
Chaymanta sinkapi churashpa harkana maymutsurimi kan, karu karulla shayarina, makikunata mayllarana hampikunata churarashpa, chayshina 50% runakuna ima tantanakuykunapipash tiyana kan nirka. Mayhan wamrakuna 12 watakunata charikkunaka ishkay hampitusnay hampirishka pankata rikuchina mikuna wasipi kan, cines, teatros, ñawpatiyak kamay tushuna uku shuktak wasikunapipash mañashkakunawan chayana kan nirka.
Chyamanta hatun raymikunapash kay pachakama mana rurayta ushankunachu, llakta raykuna, killi runakuna, tukuy wasikunapi willkawiñay, wata tukuripi hatun raymi, llakta raymikuna, uchilla ayllukunapak raymikuna, llaktayukkunapak tantanakuy raymi mana nimamanta ruraykunata ushankunachu nirka. Shinapash, tukuy tantanakuykunapi hayak yakukunata mana katuy ushanchu; kuchamanya pampakunapi 75% saylla pachakuna churashkapi chayay ushana, 06h00 saylla pachamanta 18h00 saylla pachakama nishpa riksichirka.
Hami murukunata mutsuri.
Shuk iñukunapi, llankakkuna nirka kay hampi murukunata kay pachakama chaski kan 52% kay 2021 watapi nirka. Kashna llakimanta unkuywan kawsakkunata hampinapak, antineoplásticos yankichik, chashnallatak inmunomoduladores, yankichik inmunosupresores 49% kan; antineoplásticos yankichikkuna 54%; endocrínica hampina 50%; inmoestimulantes 40%; inmunosupresores yankichik 37% paktachishkakunata willarkakuna.
Shuktak hampina murukunata mana utka ranti ushakkuna kan kay mañaymashkay mana tiyashkamanta kay fármacos ukumanta; 2018 watamanta manukullki charishkamanta; kay 90% mamallaktapi tukuy hampi murukuna mana allichishkakuna kan; katukkuna, yallichikkuna rikushpa katuykunata paktachinkuna nirka.
Chaymanta, kutishuk mushuk katuy wasikunawan paktalla llankaykunata paktachinamanta rimankuna kay (consulta externa); llika pankakunapi ima murukuna mutsurishkapi paktachinapak (intrahospitalarias rantikuna) tiyachun riman.
Marcos Molina, minkashka pushak, mamallaktapi mana hampitusnay hampikunawanllachu katina kan hampina wasikunata kunkarishpa, maypika hatun llakikunawan kawsakkunata manyaman churashpa katina nirka. Llakimanta atirirka kay kamay wasikunapi shuway llankaykuna tiyashka katinkunami llakikunawan hampina wasikuna hampikunawan katichun shinapash hampi murukunata mana chaski ushankuna achiklla allichikuna tiyachun nishpa rimarka.
Kamaywasyuk chimpapurayman shamushkaka kay Consejo de Administración Legislativa (CAL) sinchiyuyarita paktachishka kan, chaymanta kamachik tantanakuyta nirka chay hampi wasi ukupi tukuy llankakkunata hampi murukunata rantikmanta rikuykunawan katichun mañan kay tukuy hampikuna achkata mutsurikuna tiyashkamanta, maypika llaki unkuy, hanka unkuy, mana riksishka unkuy, yayamamakunata mana charik unkuykuna tiyashkakunapi rikushpa makichuraykuna tiyachun, chayshina kashna hatun hampina wasikunapi tukuy hampi murukunata rantishpa paktachikuna tiyachun riman.
RSA/pv/gu-k
